"Chia sẻ" hay "Chia xẻ"

Nhiều bạn nhắc nhở tôi rằng: sao chú/anh/bạn có nhầm lẫn không khi viết “chia xẻ” mà không là “chia sẻ”?

Vâng, từ “chia sẻ” được đại chúng hóa từ trong các Từ Điển cho đến Báo Chí và cả sách Nghiên Cứu; thậm chí trong mọi sách Giáo Khoa. Ngay trong “Pháp Việt Từ Điển” của Đào Duy Anh: Partager = (1):chia, chia cắt, phân phối, phân cát – (2): chia, sẻ với, dự vào: Partager la joie et les peines d’un ami = chia vui, sẻ cực với bạn – Partager les périles = chia nguy hiểm với ai. [ tr.1232-Minh Tân xb. Lần thứ hai-1950].

Tuy nhiên cũng xin dừng lại ở đây để “chia xẻ” một chút!

Khi đặt ra vấn đề cho mẫu tự “s” hay “x” ở đây, có lẽ ta nên lấn sân sang phạm trù ngữ học một chút…hay nói cách khác là xét đến cách phát âm. Trong ngữ học, khi nói đến cách phát âm là ta đề cập đến một trong các mặt của phương ngữ tức cách phát âm tùy vào mỗi địa phương. Chính Đào Duy Anh cũng dùng cái phương ngữ của mình khi viết: “ Passer la nuit, une nuit = thức xuốt đêm”[sd.tr.1154]. Ở đây âm “s” đã di chuyển sang âm “x” và ngược lại,cũng như miền khác âm “l’ thành “n” và ngược lại vậy.

Trong Tiếng Việt, khi giải nghĩa một từ chúng ta không nên quên cách thành lập từ của nó; cho nên khi ta đặt câu hỏi: [“sẻ” nghĩa là gì trong “chia sẻ”] thật tình là gây khó dễ cho người trả lời!

Cách thành lập “từ láy” hay còn gọi là “tiếng đệm”, nói như Phan Khôi: “Số là, tiếng ta là thứ tiếng đơn âm, chữ nào chết nghĩa ấy, không chắp đầu hay chắp đuôi để biến thành chữ khác nghĩa khác như các thứ tiếng Âu châu được, cho nên rất cần có tiếng đệm. Có thể nói: nhờ tiếng đệm làm cho tiếng nói của ta nẩy nở thêm nhiều ra, và có những cái đại đồng tiểu dị giữa từ ngữ này với từ ngữ khác, là cái làm cho một thứ ngôn ngữ văn tự lên đến bậc minh xác và tinh tế”[Việt Ngữ Nghiên Cứu-tr.63-nxb.Đà nẵng-1997-]

Chúng ta thử lược qua một ít âm “e” trong tiếng láy của tiếng nước ta:
- Mát mẻ…mới mẻ…đẹp đẻ…gọn gẻ…bắt bẻ…sạch sẻ…san sẻ… mà bảo giãi nghĩa các từ “mẻ…đẻ…gẻ…sẻ…” trong các từ đó…quả là bó tay! 
- Và từ “sẻ” trong “chia sẻ” nghĩa là gì? 
- Trong “chia xẻ” , từ “xẻ”có nghĩa là = chẻ ra, bổ ra, cắt ra, phân ra…để chia!

* Từ “sẻ” trong “chia sẻ” không phải là tiếng láy, tiếng đệm; vì tiếng láy/đệm nó có nguyên tắc cấu tạo của nó. Ở đây “sẻ” không đi cùng “đồng phụ âm” (ch) với “chia”, nó cũng không “đồng vận”[ví dụ: hấp tấp – hoang toàng – chơi vơi – tiu nghỉu…], nó cũng không “điệp âm”[như: lâng lâng – khăng khăng – bời bời…] vv…và vv…Và “chia sẻ” cũng không phải là từ ghép vì từ “sẻ” không có nghĩa. Vì thế, “chia sẻ ” đơn giản chỉ là cách phát âm theo địa phương mà thôi, như Đào Duy Anh tuy là nhà ngôn ngữ học đôi lúc cũng theo thói quen của mình mà viết: “Passer la nuit = thức xuốt đêm”

* Từ “xẻ” trong “chia xẻ” tự nó đã có nghĩa và nó đi cùng với một từ khác cũng có nghĩa nữa (“chia”); cho nên từ “chia xẻ” là từ ghép.

Thử đi tìm từ “chia sẻ” và “chia xẻ”: 
(1)- Đồng Âm Dẫn Giải và Mẹo Luật Chính Tả – Trần Văn Thanh – Việt Nam Tu Thư xb – Soạn giả đã kê cứu: 
- Việt Nam Từ Diển (Hội Khai Trí Tiến Đức)-1931
- Hán Việt Từ Điển (Đào Duy Anh)-1932
- Những lỗi thường lầm trong sự học Quốc văn (Đông Hồ và Trúc Hà) –Saigon-1936
- Đồng âm vận tuyển (Trần Văn Khải)-1949
- Những ký chú trích ở Danh từ Khoa học (Hoàng Xuân Hãn)
- Đại Nam Quốc Âm tự vị (HT. Paulus Của)
*-“xẻ”: bổ dọc ra, xẽ gỗ, mổ xẻ, chia xẻ.
[Không có “chia sẻ]

(2)- Tự Điển Việt – Hoa –Pháp (Eugène Gouin)
*-“Chia xẻ: partager, couper, fendre”
[Không có chia sẻ]

(3)- Pháp Việt từ điển (Đào Đăng Vỹ)-1961
*- “Chia xẻ: partager // division.
[Không có “chia sẻ”]

(4)- Vietnamese English student’s Dictionary (Nguyễn Đình Hòa)-1967
*- “Chia xẻ: to share (with)
[Không có “chia sẻ”]

(5)- Từ điển Việt Anh (Bà Võ Lăng) [Nhà xb Tổng Hợp Tiền Giang – 1991-]
*- “Chia xẻ”: to divide up, dismember, to share (trouble, griefs, pleasures etc…)
[Không có “chia sẻ”]

(6)- Từ Điển Anh Việt (Nguyễn Văn Khôn) Nhà xb tp. HCM.
*- to share someone’s opinion: đồng ý với người nào.
- toshare (in) someone’s grief: chia buồn với người nào.
- He shares (in) my troubles as well as my pleasures: nó chia vui xẻ cực với tôi.
[Không có “chia sẻ”]

Nhân có các bạn tôi đặt vấn đề ấy ra cho nên tôi cũng viết ít dòng trên để nêu ý kiến riêng của mình như một sự cảm ơn hơn là làm thinh như một sự cố chấp trước nhiệt tình của các bạn. 
Tuy nhiên những gì tôi nói, có gì bắt buộc tôi phải nói đúng đâu!
Chỉ là nêu vấn đề ra thôi.
Vì thế, mong nhận được ý kiến của các bạn như một cuộc thảo luận hơn là nhằm khẳng định.
Và rất mong được trò chuyện với các bạn.

hongphuongvien